Bilgi Teknolojilerinin İstihdama Etkileri

Bilginin temel unsur olduğu ekonomik sistemlerde bilgi teknolojileri itici güç vazifesi görmekte, gelişme sürecinde onemli katkıları olmaktadır. Bilgisayarlaşma, internet kullanımı, bilgi teknolojileri ürünlerine olan talebin artması bu sektördeki yüksek donanıma sahip iş gücüne ihtiyacı beraberinde getirmiştir.Burada Bilgi teknolojileri kavramı , uygulama alanları , işletmelere olan faydaları tartışılacak ,bununla birlikte bilgi toplumu ve eğitim ilişkisi yeni çalışma şekilleri , önemini kaybeden beceriler , işgücü nitelikleri , BT 'nin istihdama etkileri üzerinde durulacaktır.

Bilgi Teknolojileri Kavramı
Bilgi teknolojileri kavramı; “Verilerin kayıt edilmesi, saklanması, belirli bir işlem sürecinden geçirmek suretiyle bilgiler üretilmesi, üretilen bu bilgilere erişilmesi, saklanması ve nakledilmesi gibi işlemlerin etkili ve verimli yapılmasına olanak tanıyan teknolojileri tanımlamaktadır”(Bensghir, 1996:39).Kısaca bilgi teknolojileri, bilgisayar ve iletişim teknolojilerini kapsamaktadır(Bensghir,1996:28). Başka bir tanım yapılacak olunursa; bilginin toplanması, işlenmesi , saklanması , gerektiğinde sunulması ya da aktarılması spesifik olarak noktadan noktaya erişimini sağlayan teknoloji olarak söyleyebiliriz.

Yapılan tanımlamalar çerçevesinde belirli bir amaç için yazılım , donanım ve bunlarla ilgili kontrol ve etkileşim içinde olan tüm makinalar kullanılmaktadır.

Bilgi teknolojileri, bilgisayarlar, iletişim teknolojileri, çalışma merkezleri, robotlar ve bilgisayar çipleri şeklinde veya bilgiyi analiz eden, saklayan, gönderilmesini veya toplanmasını sağlayan araçlar, kullanıcının bilgiyi karar verme işleminde kullanılacak duruma getiren dijital bilgisayar prosesleri ve iletişimi sağlayan veya iletişime yardımcı olan araçlar şeklinde sınıflandırılabilir (Akman, 2001: 2).

Kapsam ve Uygulama
Günümüzde hemen hemen tüm işletmelerde çalışmakta olan bir bilgi teknoloji kümesinde yer alan bilgi sistemi ya da alt sistemlerinden bazıları olabilmekte. İşletmelerde yapılan işin doğru, üretilecek ürünün tam zamanında , istenen kalitede ve istenen zamanda dağıtımı olacak şekilde yapılması istenir. Bunun yapılabilmesi işletme içi bilgi akışının doğru yapılabilmesinden geçer. İletişim yollarından biri bireylerin yüzyüze konuşarak yaptıkları iletişimdir.Fakat bu net, zamanında,düzenli bir akış hiçbir zaman sağlayamaz. Buna karşın bilgi teknolojileri işletmelerin tüm ihtiyaçlarını giderecek tüm departmanlarında kullanılabilecek düzeydedir. Üretimin planlanmasında, kontrol aşamalarında hatasız ve hızlı olarak yapılabilmesi sağlanabilir. Muhasebe ve Finansal konularda tahminlemelerin hesaplamalar sonucu ortaya çıkarılmasında , muhasebe kayıtlarının saklanmasında yine bu alandaki planlamada rahatlık ve kolaylık sağlamıştır. Pazarlama birimlerinin, pazar arastırmaları için ya da satılan / satılmayan ürünlerin istatistiki bilgilerinin oluşturulması vb. konularda yardımcı olduğu gibi orta ve özellikle üst düzey yöneticilerin karar alma süreçlerinde karar destek sistemlerinden yaralanması için alt sistemler içermekte veriden anlamlı bilgiler oluşturulup bu bilgilerin karar verme noktasına taşınmasında bir çok uygulama alanı bulmuştur kendisine.

İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Kullanımı
Bilgi Teknolojileri 60 yıllardan bu yana bilgi girdisinin hızla artığı işlendiği ve kullanıldığı günümüzde modern dünyanın olmazsa olmaz araçları olmuştur. İşletmeler de bu teknolojinin en yaygın ve basit kullanımı elektronik muktup , envanter yönetimi , Intranet, vb maksatlarla kullanılabilmektedir. Etkinliğin artırılmasına yönelik olarak sipariş dağıtım yönetimi, çıktı dağıtımı, sipariş yönetimi, analiz ve karlılık hesaplamalarının yürütülmesi gerçekleştirilmesi olanakları ile karşılaşılmıştır.

Genel olarak bakılacak olunursa;
  • Computer Aided Manufacturing (CAM)
  • Computer Aided Design-CAD
  • Data Storage and Retrieval
  • Internal, External Business Communication
  • Presentation of Information
Bu yukarıdaki maddelerin dışında örgütler kararlarını verirlerken ya da öngörülerde bulunmak, bir rota tayini için benzer sistemleri kullanabilmektedir.

Bilgi Teknolojilerinin İşletmelere Faydası
Teknolojideki hızlı gelişmeler maliyeti etkilediği gibi yapılan işin hızlı yapılmasını, kaliteli olmasını da sağlamıştır. Bu Teknolojiler işletmelerin ürün ve/veya hizmetlerini kolayca sunmasını, yeni pazarlara girmede , verimliliğin artmasında işletmelere bir çok fayda sağladığı gibi işletmeler için artık bir rekabet üstünlüğü aracı olarak görülmektedir. İşletmeler için bilgi diğer faktörlerin önüne geçmiştir. Yönetimdekiler faaliyetlerin hzılı bir şekilde yürütülmesi, iş parçacıklarının azalımı, doğru zamanda doğru işin yapılması istenilmesinden kullanılan bu teknolojilerin işletmeler için olmazsa olmazlarındandır.

Bununla birlikte işletmede bulunan çalışanların iletişiminin kolaylaştırılması, yapılacak faaliyetlerde işbirliğinin altyapısının kurulumunun hazırlanmasında , hızlı bir bilgi paylaşımı sunması bakımından kurumsallaşmanın olmazsa olmazları olmuştur. Bu kapsamda KOBİ'ler dahi gerekli teşvik ve/veya hibeler ile bu tür altyapıları kurma çabasındadırlar.

Genel olarak başlıklar altında bakılacak olunursa;
  • Üretim kalitesinin artırılması
  • Bilgi paylaşımını artırır, işletme içi iletişimini etkin kılar.
  • Yeni iş alanları, kolları, meslekleri sağlar.
  • Gelişen teknolojiyle gelinen/gelinecek noktada bir çok ülkede çok daha az kişi sıradan iş ilişkileri içinde bulunacak.
  • Çeşitli çalışma şekilleri(yarım gün, haftada belirli gün, evde çalışma vb.) ile istihdamda farklılık yaratılmıştır.
  • Standart çalışma şeklinde istihdam edilmiş işgücünün sayısı azalırken, diğer işgücü çeşitlerinin yani standart çalışma şekillerinin dışında çalışanların sayısı artacaktır.

Gelişen Dünyada Bilgi Toplumu
Bilgi toplumu, Toffler tarafından üçüncü dalga olarak adlandırılan bilgi çağının öngördüğü modern dünyanın kazanımı olan gelişmiş teknoloji ile çevrelenmiş bilgi edinen, sunan, bir bilgiden diğerini üreten ve sürekli gelişme içerisinde olan , öğrenmeyi temel ihtiyacı olarak algılayan bireylerden oluşan topluluk olarak adlandırılabilinir. Enformatik yüzyıl ya da bilgi çağı, bilginin üretim için temel kaynak olduğu, bilgi üretimi ve iletiminin yaygınlaştığı, bilgi üretimi ve dağıtımında çalışanların çoğunlukta olduğu, sürekli öğrenme ve bilgilenme yoluyla değişme ve gelişmenin kaçınılmaz hale geldiği yeni toplumsal ve ekonomik örgütlenme dönemini işaret etmektedir (Öğüt, 2003, 5). “Enformasyon Devrimi”nin ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel alanlarda ve ilişkilerde köklü değişimlere yol açacağı ileri sürülmektedir (Kaplan, 1991, 5). Bunu öngören bir çok gelişmiş ülke bu doğrultuda politika ve uygulamaları kapsayacak şekilde yenilikler gerçekleştirmiştir.

Bilgi Toplumunun Temel Özellikleri
Fiziksel değil zihinsel emeğin ön plana çıktığı,birlikte üretim ve toplumun menfaatinin gözetildiği Bilgi toplumunun temel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz.
  • Bilginin Önem Kazanması
  • Globalleşme
  • Bilgi Sektörünün Doğusu
  • Çevre Koruma Şuurunun Gelişmesi
  • Kişinin Merkezi Konuma Gelmesi
  • Gönüllü Kuruluşların Etkinleşmesi
  • Örgütlü Toplumun Güçlenmesi
  • Bilgisayarlaşma (Hasan Çoban,1998)

Bilgi Toplumudaki Bireylerin Temel Özellikleri
En temel özellik toplumdaki bireylerin davranışları olarak belirginleşmiştir. Bu toplumdan olan birey ile olmayan bireyi ayıran en temel özellik budur. Basitleştirecek olursak; A bireyi internette kişisel gelişimi için yeni bilgiler edinirken B bireyi buna sırtını çevirmiş günlük yaşamını sürdürmesi, temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik davranışlar içinde bulunmasını örnek gösterebiliriz.

Bilgi Toplumunun , Sosyo-ekonomik ve İş Gücü Bakımından Değerlendirilmesi
Sosyo-Ekonomik açıdan bilgi toplumunu ele aldığımızda sanayi toplumlarındaki işbölümü ve tüketimde ayrılmanın yerine bilgi toplumlarında bir arada olan üretim modeli ve paylaşımcılık gelmiştir. Kar maksimizasyonunun yapılması yerine toplumsal faydalar ön plana çıkmış, örgütlü, sorgulayan bireyleri doğurmuştur.

Bilgi toplumu ile oluşan iş gücü yapısı Taylorist ve Fordist anlayışlarının aksine bir değişim olduğunu göstermekte. En temel göstergesi bir işten bir çalışan sorumlu iken şimdi bir çok işten bir çalışan sorumlu olmakta.Ücretlendirme sistemide tamamen kişinin performansına bağlı hale gelmiş durumdadır.İstihdam edilen işçilerin Taylorist ve Fordist yaklaşımlarda karar verme sürecine katılamaması bilgi toplumunun yerleşmesiyle işletme yapılarındaki entegrasyon modelinin dikeyden yatay'a geçerek bu çalışanların kararlara katılımı sağlanmış oldu.Bilgi toplumunda faaliyet gösteren işletmelerin aradığı işgücünün nitelikli olmasını istemekte, çalışanının her daim teknolojideki gelişmeleri takip etmesini, değişmelere hızla ayak uydurabilmesini, takım halinde ve farklı bilgi ve becerilere sahip diğer bireylerle olabildiğince işleri sorunsuz, zamanında yürütebilmesi istenmekte.Bunları yapabilecek birey öncesinden bir alt yapı oluşturmuş ve üzerine çalışacağı işletmede yeni donanımlar ekleyebilecek beceri ve yeteneği bulundurması gerekir olmuştur.Bu temelde bilgi toplumuna hazırlığını öncesinden yapmayan ülkelerde istihdam edilecek bu profildeki bireylerin bulunmasında sıkıntılar yaşanmıştır.

Bilgi Toplumu ve Eğitim ilişkisi
Küreselleşnme ve bilgi çağının meydana getirdiği gelişmelerle birlikte aynı oranda hatta daha hızlı oranda gelişen teknoloji ile eğitimin öneminin kavranmasına, öncelikli olmasına neden oldu. Donanımlı bireylerin varlığı rekabet ortamında işletmelerin ve ülkelerin bir adım değil birkaç adım önde olacağı farkedilirken bilgi toplumunu oluşturmanında anahtarlarından biri olarak görüldü.Ancak bu donanımlı bireylerin oluşturulması kendiliğinden olamayacağından bunun eğitim yoluyla oluşturulması gerekli görülmüş ülkeler etkin eğitim politikaları ile bireylerin konu hakkında eğitim düzeylerini arttırma çabası içine girmişlerdir.
Bilgi toplumunun eğitim paradigması sanayi toplumununkinden farklılıklar göstermektedir. Bilgi Toplumunun paradigmasında klasik olmayan, bireysel çalışmaların olacağı, gerektiğinde takım içerisinde esnek bir şekilde edindiği bilgi ve tecrübeyi aktarabilecek insan modeli bulunmaktadır.Bu doğrultuda bilgi toplumunu tesis eden ülkeler geçmişte eğitim sistemlerini sorgulamış, gerekli değişiklikleri gerçekleştirmişlerdir. Donanımlı, bilgiye nasıl erişeceğini bilen, bilgi üretebilen ve karşılaştığı problemler için nasıl yaklaşım sergilemesi gerektiğini bilen, sorun çözücü bireyler ancak bu oluşturulmuş eğitim altyapısıyla yetiştirilebilmiştir. Teknoloji alanındaki gelişmeler, temel girdinin bilgi olduğu günümüzde bilgiye erişimi kolaylaştırmış, işletmeler eğitime çok daha fazla yatırım yapar hale gelmişlerdir. Organizasyonların oluşturulacak yeni toplumlar için kalifiye eleman yetiştirme amacıyla çaba gösterdiği sonucu ortaya çıktığı gibi eğitimin devlet tekelinde olan okulların dışına çıktığı sonucunada varılmaktadır.

Bilgi Teknolojileri ve İstihdam İlişkisi, Etkileri
Bilgi teknolojilerinin bir sektör haline gelmesiyle bu sektörde yetişmiş insan gücüne gereksinim olmuş, istihdam olanakları doğmuştur.Bilgi Teknolojileri sektöründe gerçekleşen istihdam artışı diğer sektörlerden daha fazla olup, belli bir düzeyin üzerinde becerilere sahip iş gücüne bu sektörde faaliyet gösteren ya da farklı bir sektörde bulunup bilgi teknolojilerini olabildiğince etkili kullanmaya çalışan işletmelerin talepleri her geçen gün artış göstermiştir.

Esnek çalışma saatlerinin sağlanmasıyla iş piyasasının dışında olan hazırdaki iş gücünün, zihinsel emeğin iş piyasasına çekilmesine neden olmuştur.Tabiki bu durum bazı işletmeler tarafından sosyal güvence ve diğer haklar ile ilgili çalışanlar açısından bakıldığında olumsuz katkılarda getirmekte. Bilgi Teknolojilerinin kullanımının yaygınlaşması, ilgili üretimin artması ve Türkiye ölçeğinde düşünüldüğünde sektördeki yabancı firmaların ilgili departmanlarını Türkiye'ye taşıması ile istihdama olumlu yönde etki edeceği bir gerçektir. Toplumdaki gençler ve kadınların genel olarak iş piyasasına katılımının diğer gruplara göre daha katı olduğu akla geldiğinde bilgi teknolojilerinin yarattığı istihdam olanakları bu sorununun çözüleceğini düşündürtmektedir. Ancak yukarıda eğitim ilişkisi başlığında değinildiği gibi donanımlı bireylerin var edilmesi gerekmekte ki bu engellerden birini oluşturmaktadır.Bilgi Teknolojileri verimlilik ve sermayenin birikiminin artışını sağlayacağı , ekonomik kalkınmada bir itici güç üstleneceği, büyük bir istihdam sorunu çözeceği düşünülmekte.2009 sonrası bilgi teknolojileri alanında Türkiye'nin özellikle yazılım sahasında rekabet gücünün arttırılması Türkiye'nin yazılım alanındaki toplam pazarının büyütülmesi hedeflenmiştir.

Nasıl Bir İş Gücü?
Bilgi Teknolojileri gelişip, büyüdükçe özel becerilere sahip olan bireylerin istihdamına olan talep artış gösterecektir.Ancak diğer bir dezavantaj,teknolojinin de kendini sürekli yenilemesi bireyin bugün sahip olduğu gerekli olan becerilerinin kısa bir dönem sonrasında yeterli olmayacağı , gereksinim duyulan teknik bilginin değişime uğrayacağı anlamını taşımaktadır. Bu sektörde üretilen ürün , hizmetin yüksek standartlara sahip olma gereksinimi, sıkıntılı süreçlerin yaşanabilmesi, çoğu projenin tasarlananın dışına çıkması , kapsam dışında kalması sebebiyle ürünün hazırlanmasına katkıda bulunan istihdam edilmiş çalışanların işin doğasını bilen , yüksek becerili , belli bir altyapıya sahip , sorgulayan , üreten bireyler olması gerekmektedir. Bilgi teknolojileri sektöründe donanımlı bireylerin olması gerektiği talebin bu yönde olduğu vurgulanırken, düşük becerili iş gücünün ikame edildiğide görülmektedir.Bazı dönemler bu sektördeki değişimler yüksek becerili insanların bu becerilerine talebin azalması sonrasında istihdam ile ciddi sorunlar yaşayabilmektedir.

Bilgi Teknolojileri İle Yeni Çalışma Şekilleri
Bilgi Teknolojileri sektörünün sektör olarak adlandırılması , gelişimiyle birlikte farklı çalışma şekilleride doğmuştur.Özellikle uzaktan-tele, home office kavramları gelişmiş günlük hayatta daha çok telafuz edilir olmuşlardır.Yapılan işin fiziki ortama bağımlı kalmadan yürütülebileceği call center ya da internet ortamından farklı hizmetlerin verilmesi gibi çalışma şekilleri oluşmasına neden olmuştur.Bu çalışma şekli ile henüz potansiyel olarak görülmekle birlikte uzaktan-tele çalışmanın, gelişim süreci devam eden bölgelerde veya kırsal kesimlerde istihdamın artırılmasına faydalı olacağı düşünülmekte.

Yeni Çalışma Şekillerinin Faydası ve Riski
Şu anda şehirlerde gerçekleşen bu çalışma şekillerinin evlerinden çıkmayıp işine gitmeyen bu kesim ile ulaşım olumlu yönde etkilenip araç trafiğinin azalması, gaz emisyonların düşürülmesi, enerji tasarrufu gibi diğer bir çok fayda sağlaması söz konusudur.Bu çalışma şeklinin getirdiği risk işletmeye ait çalışanların farklı lokasyonlarda işlerini yürütmesi koordinasyon ve denetim ile ilgili olması, Orta düzeydeki yöneticilerin pozisyonlarını koruyamayıp bu kademenin ortadan kalkma riski bulunmasıdır.

Bilgi Teknolojileri Sonrası Kaybolan Meslekler
Genç nüfusun hızla gelişen teknolojiye ve bilgisayarlaşmaya ilgi duyması, ofis ortamında çalışma isteği gençleri bu sektöre yöneltirken Türkiye'de bu sektörün şu anki durumu itibari ile yüksek becerilere sahip olmasada lise sonrası, kişilerin alacağı kısa dönem eğitim programlarıyla bu sektöre giriş yapabilir olmasına imkan tanımış olması nedeniyle özellikle el sanatlarının yoğun olarak yapıldığı bölgelerde bu alandaki meslekler için yetiştirilmesine ihtiyaç duyulan iş gücünün sağlanamaması ve bu doğrultuda mesleklerin kaybolmasına yakın gelecekte yapılamamasına neden olacaktır.


Sonuç olarak, Bilgi Teknolojilerinin ekonomiye katkısı her geçen gün artmakta , bir çok çevre tarafından istihdama olan faydaları önemle vurgulanmakta. Bilgi ve iletişim ürünlerinin kullanılmasındaki artış bu istihdamı körükleyeceği gibi bu sektörü yürütecek olan iş gücünün yüksek bilgi , beceriye sahip olması gerekliliğinide beraberinde getirmektedir.Bilgi Teknolojisindeki hızlı gelişme bir kesim işgücünün bugün donanmlı sayılmasına rağmen birkaç yıl sonra yetersiz olabileceği durumunu doğurmuştur.Bu sebeple hayat boyu eğitimi destekleyecek nitelikte bir sürecin yürütülmesi gerektiği görülmüştür. Bunun yanında eğitim sistemi yeterince sorgulanıp sorgulanmadığı üzerinde düşünülmelidir. Bilgiye nasıl erişeceğini, bilgiyi nasıl kullanacağı ve bu bilgilerden nasıl yeni bilgiler edineceğini bilen bireyler yetiştirilebilmelidir.

Bilgi toplumu olmanın önemi bir çok ülke tarafından uzun zaman önce anlaşılmış.Bu doğrultuda gerekli alt yapı çalışmalarını tamamlamışlardır. Gerekli adımlar atılıp hızlıca calışmaların tamamlanması , sürecin sağlıklı ilerlemesiyle bir müddet sonra ülkemizin ve bu coğrafyada yaşayan insanlarımızında modern dünyada yerini alacağı umudunu taşıyorum.

Kaynaklar:

- BENSGHIR, Türksel Kaya; (1996), Bilgi teknolojileri ve örgütsel degisim, TODAE Yayınları, Ankara.
- Akman, İsmail(2001)“Bilgi Teknolojilerinin Firmalar Üzerindeki Etkileri” Yayınlanmamış Yüksek Lisans 
  Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Hasan Çoban, (1998) , 21.ci Yüzyıla Hazırlık Bilgi Toplumuna Hazırlık Kurulu Oluşturulma Toplantısı 
  Notları, Devlet Planlama Teşkilatı
- Kaplan, Y. (1991) Giriş.Enformasyon Devrimi Efsanesi, (Der ve Çev: Y. Kaplan), İstanbul: Rey Yayınları, 1-10
- Öğüt, A. (2003). Bilgi Çağında Yönetim (2. Baskı), Ankara: Nobel Yayıncılık.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

Bilgi Teknolojileri Kullanımının İşletme İçi Verimliliğe Etkileri

Verimlilik

Veri Bilimi Eğitimi